ΜΑΕΣΤΡΟΣ Ή ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ, ΟΠΩΣ ΛΕΜΕ ΚΑΡΕΤΑ – ΚΑΡΕΤΑ
Ε, λοιπόν υπάρχει ένα επάγγελμα στην Ελλάδα, το οποίο έχει βγει κερδισμένο από την πολύχρονη οικονομική κρίση! Ναι! Μιλάμε για τον συμπαθή κλάδο των προπονητών που τα τελευταία χρόνια έχει όλο και λιγότερες απολύσεις, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ, αλλά σε όλα τα σπορ!
Εντάξει, υπάρχει μια ενοχλητική λεπτομέρεια: Οι απανταχού κόουτς πληρώνονται λιγότερο από ποτέ – έως καθόλου σε κάποιες περιπτώσεις – αλλά λίγο το έχετε ότι δεν απολύονται για ψύλλου πήδημα όπως στο κοντινό παρελθόν;
Είναι δεδομένο ότι ο προπονητής στην Ελλάδα είναι η χαρά του κάθε πικραμένου. Και το γεγονός ότι τώρα δεν βλέπεις κάθε Δευτέρα από πέντε έξι απολύσεις τεχνικών όλων των αθλημάτων, δεν σημαίνει ότι έχει σταματήσει το κράξιμο, η απαξίωση και η αποδόμηση του ρόλου του προπονητή στα ομαδικά σπορ.
Για να βάλουμε τον ρόλο του «προπονητή» στο μικροσκόπιο θα κάνουμε …μαγνητική τομογραφία σε μια άλλη δουλειά, αυτή του μαέστρου σε μια ορχήστρα! Ο μαέστρος, άλλωστε, ο σκηνοθέτης και ο προπονητής είναι συναφή επαγγέλματα. Μπορεί ο σκηνοθέτης σαν καλλιτέχνης, να είναι πιο κοντά στον μαέστρο, αλλά το επάγγελμα του προπονητή είναι περισσότερο συναφές, διότι συμμετέχει και στον αγώνα, ενώ η δουλειά του σκηνοθέτη σταματά μόλις πριν την πρεμιέρα – τουλάχιστον στο θέατρο.
Αλήθεια, ο μαέστρος παίζει ρόλο εμψυχωτικό ή και λειτουργικό; Ο μουσικός, όταν έχει μπροστά του τις νότες και το κομμάτι το έχει παίξει χίλιες φορές, τι να τον κάνει τον μαέστρο;
Η λέξη μαέστρος σημαίνει δάσκαλος στα ιταλικά και έχει διπλό ρόλο στην ορχήστρα, είναι ταυτόχρονα δάσκαλος αλλά και συντονιστής.
Ο μαέστρος είναι εκείνος που θα διδάξει την ερμηνεία στην ορχήστρα και θα συντονίσει το αποτέλεσμα. Κάθε μουσικός έχει άποψη για το πώς θα ερμηνεύσει το μέρος του. Μια ομάδα όμως οφείλει να έχει συνοχή – όχι μόνο σε πρακτικά θέματα συντονισμού αλλά και επί της μουσικής ουσίας.
Καθήκον ενός καλού μαέστρου είναι να βρει τον ιδανικό τρόπο, ώστε να εκμεταλλευτεί τις προσωπικές δεξιότητες, αλλά και τα στοιχεία εκείνα του προσωπικού στυλ παιξίματος κάθε μουσικού και να τα χαλιναγωγήσει στην υπηρεσία ενός συνολικού οράματος.
Στη φάση της διδασκαλίας, μέσα από τις πρόβες, επιστρατεύονται όλες οι ικανότητες του μαέστρου. Το ζητούμενο είναι οι τρόποι με τους οποίους θα επιβάλλει αυτό που θέλει. Απαιτείται μια κατασταλαγμένη και ισχυρή προσωπικότητα, ένας μικρός δικτάτορας που δεν θ’ αφήνει κανένα περιθώριο, για να μην λειτουργήσει το ομαδικό πλάνο.
Ο μαέστρος δεν χρειάζεται να κρατάει μαστίγιο αν είναι τόσο καταρτισμένος αλλά και τόσο πολύπλευρα καλλιεργημένος ως άνθρωπος, ώστε να μπορεί να πείσει τους μουσικούς για την ορθότητα των απόψεων του.
Κι όταν έρθει η στιγμή της συναυλίας ο μαέστρος κάνει τα λιγότερα. Μετράει ή υπενθυμίζει σημεία που έχει ήδη αναλύσει διεξοδικά στην πρόβα και πάνω από όλα είναι υπόλογος απέναντι στο κοινό για το αποτέλεσμα της βραδιάς.
Θα φροντίσει για την αυτοσυγκέντρωση και την ψυχολογική ηρεμία των μουσικών για εκείνα τα λίγα, πολύτιμα λεπτά που θα διαρκέσει το έργο και θα κληθεί να σώσει την ορχήστρα αν κάτι στραβώσει. Θα φροντίσει μάλιστα να μην πάρει χαμπάρι κανένας την μουτζούρα στην μουσική του.
Ο ιδανικός μαέστρος προβλέπει τα ενδεχόμενα λάθη πριν ακόμα συμβούν.
Είναι δεδομένο ότι από το χέρι του μαέστρου εξαρτάται το αν θα πάρει από τον κάθε μουσικό το καλύτερο που έχει να δώσει. Η ορχήστρα δεν είναι παρά ένα όργανο και ο μαέστρος ο εκτελεστής του. Ένας εκτελεστής,όμως, που διαρκώς μαθαίνει να προσαρμόζεται μπροστά σ’ ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και απρόβλεπτο όργανο. Πόσο μάλλον όταν ένας μαέστρος καλείται να διευθύνει περισσότερες από μία διαφορετικές ορχήστρες!
Γι’ αυτό οι συνδυασμοί ορχηστρών με μόνιμους αρχιμουσικούς αποδίδουν πιο ενδιαφέροντες καρπούς. Γνωρίζοντας καλύτερα ο μαέστρος το “όργανό” του, έχει τη δυνατότητα να πλάσει έναν ήχο πιο ομοιογενή και μια επικοινωνία πιο αυτονόητη, αυτόματη και ξεκούραστη.
Από την άλλη οι μετακλήσεις μαέστρων από ορχήστρα σε ορχήστρα έχουν και τα καλά τους. Πάντα υπάρχει κάτι νέο να γευτεί κανείς. Και πάντα οι συνδυασμοί αυτοί δίνουν αρκετά φρέσκιες και ενδιαφέρουσες νέες εκτελέσεις, ειδικά στο πλέον τετριμμένο ρεπερτόριο!
Είναι, πάντως, ξεκάθαρο ότι η αλλαγή προπονητή δεν έχει σχέση με την απόφαση να διευθύνει ένας διαφορετικός μαέστρος μια ορχήστρα, πολύ περισσότερο δεν έχει σχέση με την αλλαγή παίχτη κατά τη διάρκεια του αγώνα. Ο παίκτης είναι ξανά στη διάθεσή σου στον επόμενο αγώνα, ενώ ο προπονητής που έφυγε δεν επιστρέφει σχεδόν ποτέ. Ο παίκτης είναι ένας από τους 11 που παίζουν, ενώ ο προπονητής είναι μοναδικός. Παρ’ όλα αυτά πολλές ομάδες καταρρέουν όταν λείπει, ή δεν αποδίδει ένας παίκτης, γι’ αυτό εννέα φορές στις δέκα οι σύλλογοι που αλλάζουν κόουτς παίζουν καλά στα δύο πρώτα ματς μετά την αλλαγή και μετά πέφτουν σε …τρύπα δύο φορές πιο βαθιά από την προηγούμενη…
Βεβαίως, υπάρχουν πράγματα που ο σωστός μαέστρος δε θα πρέπει να είναι.
Πρώτα-πρώτα, δε θα πρέπει να είναι μικρός και εγωιστής. Συμβαίνει κάποιοι να βάζουν την προσωπική τους προβολή πάνω από τη μουσική, να κινούνται προς τέρψη του ακροατηρίου και όχι προς όφελος της ορχήστρας και της ομαδικής της απόδοσης .
Υπήρξαν βέβαια μεγάλοι μαέστροι πληθωρικοί, όπως και μεγάλοι μαέστροι λιτοί και λακωνικοί – υπήρξαν και άλλοι, πιο ιδιαίτεροι, που υπερέβησαν τα στερεότυπα των καθιερωμένων και κωδικοποιημένων κινήσεων. Όλοι τους όμως είχαν ένα κοινό γνώρισμα: Γνώριζαν άριστα τη μουσική που διεύθυναν και τους ενδιέφερε πρωτίστως αυτή και η καλή επικοινωνία τους με τους μουσικούς.
Από την άλλη, οι μαέστροι, βεβαίως και οι προπονητές, είναι άνθρωποι και ως τέτοιοι έχουν προτερήματα και ελαττώματα. Και όταν πιέζονται, όταν το κοινό και ο Τύπος τους κάνει να νιώσουν ανασφάλεια, σχεδόν πάντα, καταρρέουν. Λογικό. Κανείς δε μπορεί να λειτουργήσει υπό συνεχή αμφισβήτηση, όχι μόνο σαν μαέστρος ή, ως προπονητής, αλλά ούτε σαν ρακοσυλλέκτης!
Το σημερινό κείμενο είναι αφιερωμένο στην σχέση που έχουν οι κόουτς με την καρέτα – καρέτα. Όπως και να το κάνουμε οι προπονητές είναι είδος που πάει να εκλείψει και θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να μπει σε πρόγραμμα προστασίας όπως και οι συγκεκριμένες χελώνες. Επειδή στην Ελλάδα δεν υπάρχει αθλητική παιδεία, είναι πρακτικά αδύνατο να δηλώσεις επάγγελμα προπονητής, διότι σήμερα είσαι και αύριο δεν είσαι, οπότε δεν μπορείς να πληρώσει το ρεύμα, το τηλέφωνο και το γάλα του παιδιού σου με τα λεφτά που παίρνεις σαν τεχνικός. Γι’ αυτό και όλο και περισσότεροι τεχνικοί μεταναστεύουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ετσι επιβιώνουν και παραμένουν αξιοπρεπείς. Πολύ φοβόμαστε ότι το ίδιο ισχύει και για την δουλειά του μαέστρου στην πατρίδα μας. Στην εποχή του ΜΔΝΤ (μετά το ΔΝΤ) αυτά τα επαγγέλματα είναι για πολύ – πολύ λίγους, διότι ο αθλητισμός και ο πολιτισμός έχουν τόση αξία για τους πολιτικούς κάθε απόχρωσης όσο και οι Εβραίοι για τον Χίτλερ…
Υ.Γ Η ανάλυση για τα κοινά της δουλειάς του μαέστρου με αυτή του προπονητή ανήκει στο Νίκο Καραγιαννίδη. Στις ατέλειωτες κουβέντες που κάναμε στα χρόνια του «ΦΙΛΑΘΛΟΥ» κρατούσα πολλές φορές σημειώσεις για το αρχείο μου. Χαίρομαι γι’ αυτό σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, διότι βιβλίο που να έχει τέτοια περιεχόμενα δεν υπάρχει πουθενά…Και τώρα που το σκέφτομαι, μάλλον και το επάγγελμα του δημοσιογράφου τείνει προς την εξαφάνιση, οπότε πρέπει και αυτό να μπει στο ίδιο πρόγραμμα προστασίας…
ΜΑΝΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ
ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΜΠΑΣΚΕΤ
E-mail: mansmans23@yahoo.gr